Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
(μέσα από τα αγιολογικά κείμενα)
Η απόκτηση θυγατέρας
Η συνήθης ανταμοιβή των ευσεβών και πιστών γονέων, όταν μόνη η μητέρα ή μαζί με το σύζυγό της επικαλούνταν τη βοήθεια του Θεού και της Παναγίας για την απόκτηση διαδόχου, ήταν η γέννηση ενός γιου. Οι εξαιρέσεις, οι περιπτώσεις δηλαδή που το παιδί ήταν κόρη, αφορούν, όπως αναφέρθηκε, στις γεννήσεις μελλοντικών αγίων γυναικών. Τις περισσότερες φορές μάλιστα είτε από τη στιγμή της γέννησής τους είτε πριν από αυτήν είτε, τέλος, σε πολύ μικρή ηλικία τι εμφάνιση ιδιαίτερων στοιχείων, που προδιέγραφαν το μέλλον τους, ερχόταν να αντισταθμίσει το ενδεχόμενο παράπονο των γονέων που δεν απέκτησαν αρσενικό παιδί. Ιδιαίτερα, στην περίπτωση της Θεοφανούς υπήρξε η πρόρρηση του αγγέλου προς τους γονείς: αμήν ευαγγελίζομαι υμίν, ότι θυγάτριον τέξετε και δι’ αυτού μεγάλη υμάς διαδέξεται δόξα. Η φράση έρχεται σε αντίθεση με την κρατούσα αντίληψη των Βυζαντινών, σύμφωνα με την οποία η απόκτηση κοριτσιού δεν αντιμετωπιζόταν θετικά· έφταναν στο σημείο να θεωρούν τους εαυτούς τους δυστυχείς, όταν ένα τουλάχιστον αγόρι δεν συγκαταλεγόταν μεταξύ των παιδιών τους, όπως αποδεικνύεται από τα παρακάτω περιστατικά.
Οι γονείς του Στεφάνου του Νέου ( +767) δύο θυγατέρων το κατ’ αρχάς γεγονότες πατέρες, άρρενος ημοίρουν παιδός, και το ατύχημα ου μικρόν εδόκει τοις φιλοθέοις. Και ο Συμεών Μεταφραστής, τον 10ο αιώνα, αποτυπώνει στη συνέχεια του κειμένου του την τότε ισχύουσα αντίληψη των Βυζαντινών για την περίπτωση: Ίσασι τούτο πάντως όσοι παίδων πατέρες ώφθησαν· σχεδόν γάρ ουδέν τι έλαττον του ατέκνους είναι, λυπεί το τίκτον τας άρρενος γονής απορείν. Η προσθήκη αυτή κρίθηκε απαραίτητη από τον Συμεών, που θέλησε να επισημάνει το μέγεθος του προβλήματος. Η γέννηση του αγίου γέμισε χαρά τους γονείς, ιδίως τη μητέρα του, η οποία στην Παναγία των Βλαχερνών ευχαρίστησε τη Θεομήτορα συμπληρώνοντας με τα λόγια της την παραπάνω αντίληψη: Χαίροις, πανάχραντε, η της, αρρενοτόκου μου παιδοποιίας την στείρωσιν λύσασα. Χαίροις, πανάχραντε, η την εμήν αθυμίαν μεταστρέψασα εις χαράν… . Ο Βίος του Μιχαήλ Συγκέλλου ( +846) μας πληροφορεί ότι οι γονείς του, αν και είχαν πολλά κορίτσια, συνέκριναν τους εαυτούς τους με τους δυστυχούντες άτεκνους γονείς γιατί δεν είχαν αρσενικό παιδί. Η μητέρα του αγίου προσευχόταν νυχθημερόν παρακαλώντας για ένα γιο. Οι γονείς του Θεοδώρου Εδέσσης (9ος αι.) Ζητούσαν επίμονα άρρενα απόγονο μετά τη γέννηση της κόρης τους. Μεταξύ των ευεργετηθέντων από τον όσιο Ευάρεστο συγκαταλέγεται ο συγκλητικός Μιχαήλ. Δυστυχής, καθώς η γυναίκα του γεννούσε μόνο κορίτσια, προσέφυγε ο ίδιος στον όσιο ζητώντας αρσενικό παιδί. Από τον ίδιο όσιο ευλογήθηκαν ο σκυτοτόμος, πεδίλων ραφεύς, Δημήτριος και η γυναίκα του να αποκτήσουν παιδί και αυτό να είναι αγόρι, αφού είχαν ήδη χάσει τέσσερα παιδιά. Οι γονείς του πατριάρχη Αντωνίου Καυλέα ( +909 ή 898) επιθυμούσαν, για την ολοκλήρωση του γάμου τους, ένα γιο για το επισφράγισμα της ευτυχίας τους. Ο Νείλος ο Νέος ( +1004) ήταν δώρο του Θεού στους γονείς του, που επιθυμούσαν γιο μετά τη γέννηση κόρης.
Ολόκληρο το κείμενο εδώ
