Η νέα χρήση του
όρου «Έλλην» φαίνεται πως εγκαινιάστηκε στη Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη ήταν
πάντοτε πόλη Ελληνική, χωρίς τις οικουμενικές παραδόσεις της αυτοκρατορικής
Κωνσταντινούπολης.
Φυσικά, οι επίσκοποί της ήταν στο μακρινό παρελθόν οι έξαρχοι του επισκόπου της Ρώμης στην Ανατολή. Προτιμούσαν όμως να λησμονούν ότι ο τίτλος «Παναγιώτατος» είχε σχέση μ’ αυτή την παλιά θέση. Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης είχαν αναδειχθεί για μακρό διάστημα κέντρα κλασικής παιδείας και το έργο και η επίδραση του μεγάλου μητροπολίτη Ευσταθίου είχε ενισχύσει τη φήμη τους. Περί τα τέλη του δεκάτου τρίτου αιώνα, ένας μεγάλος αριθμός των πιο σημαντικών βυζαντινών λογίων ήταν Θεσσαλονικείς ως προς την καταγωγή ή την ανατροφή. Τη νέα χρήση του όρου «Έλλην» την συναντούμε για πρώτη φορά στα γραπτά ενός από τα πιο διακεκριμένα μέλη αυτού του κύκλου των Θεσσαλονικέων. Σ΄ έναν εύγλωττο πανηγυρικό λόγο που έγραψε για τον πολιούχο της πόλεως Άγιο Δημήτριο, σε νεανική ηλικία γύρω στα 1348, ο Νικόλαος Καβάσιλας, περιγράφει τη Θεσσαλονίκη ως δευτέρα πόλη των Αθηνών, εστία των Ελλήνων της εποχής του∙ και σε μια συνοδευτική επιστολή που έστειλε μαζί μ΄ένα αντίγραφο του λόγου του, από την Κωνσταντινούπολη όπου ζούσε, στον πατέρα του στη Θεσσαλονίκη, εκφράζει το φόβο μήπως η ακαλαίσθητη γλώσσα του έργου του σκανδαλίσει «υμάς τους Έλληνας»
Φυσικά, οι επίσκοποί της ήταν στο μακρινό παρελθόν οι έξαρχοι του επισκόπου της Ρώμης στην Ανατολή. Προτιμούσαν όμως να λησμονούν ότι ο τίτλος «Παναγιώτατος» είχε σχέση μ’ αυτή την παλιά θέση. Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης είχαν αναδειχθεί για μακρό διάστημα κέντρα κλασικής παιδείας και το έργο και η επίδραση του μεγάλου μητροπολίτη Ευσταθίου είχε ενισχύσει τη φήμη τους. Περί τα τέλη του δεκάτου τρίτου αιώνα, ένας μεγάλος αριθμός των πιο σημαντικών βυζαντινών λογίων ήταν Θεσσαλονικείς ως προς την καταγωγή ή την ανατροφή. Τη νέα χρήση του όρου «Έλλην» την συναντούμε για πρώτη φορά στα γραπτά ενός από τα πιο διακεκριμένα μέλη αυτού του κύκλου των Θεσσαλονικέων. Σ΄ έναν εύγλωττο πανηγυρικό λόγο που έγραψε για τον πολιούχο της πόλεως Άγιο Δημήτριο, σε νεανική ηλικία γύρω στα 1348, ο Νικόλαος Καβάσιλας, περιγράφει τη Θεσσαλονίκη ως δευτέρα πόλη των Αθηνών, εστία των Ελλήνων της εποχής του∙ και σε μια συνοδευτική επιστολή που έστειλε μαζί μ΄ένα αντίγραφο του λόγου του, από την Κωνσταντινούπολη όπου ζούσε, στον πατέρα του στη Θεσσαλονίκη, εκφράζει το φόβο μήπως η ακαλαίσθητη γλώσσα του έργου του σκανδαλίσει «υμάς τους Έλληνας»
Ο Καβάσιλας
χρησιμοποιεί εκεί τη λέξη με πολιτιστική έννοια, αλλά χωρίς κανέναν υπαινιγμό
ότι οι Έλληνες έπρεπε να εξισωθούν με τους ειδωλολάτρες. Πιο σημαντικό ακόμη,
σύντομα βρίσκουμε τη λέξη να χρησιμοποιείται με φυλετική έννοια.
Το κείμενο
είναι από το βιβλίο ¨ Η Τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση¨ του Steven Ranciman από τις Εκδόσεις Δόμος.
ΥΓ Δήμαρχε για τα παραπάνω δεν μας είπες ποτέ ούτε μια κουβέντα.
